Herken je dat. Problemen waar je niet vanaf komt, die je elke keer weer opnieuw op de agenda ziet staan? De kans is groot dat je het probleem beschouwt als een puzzel die op te lossen is, terwijl je waarschijnlijk met een complex vraagstuk te maken hebt dat niet te temmen is.
Problemen zijn er in verschillende soorten
Er zijn verschillende soorten problemen: simpele, ingewikkelde en complexe. Elke soort kent zijn eigen unieke aanpak met bijbehorend proces. Dat vergeten we nogal eens met als gevolg dat we op bepaalde problemen geen grip krijgen. Het Cynefin Framework van David Snowden helpt je om de verschillende soorten problemen te herkennen.
Sommige problemen zijn simpel of ingewikkeld
Veel problemen kun je vergelijken met puzzels: als je alle stukken op de juiste manier in elkaar zet, dan heb je ze opgelost. Je hebt simpele en (zeer) ingewikkelde puzzels, afhankelijk van het aantal stukken of variabelen dat een rol speelt. Simpele problemen kunnen we allemaal oplossen, alleen of in een kleine groep. Het oplossen van ingewikkelde problemen vraagt om deskundigheid en vakmanschap van experts en het gebruik van probleemoplossende strategieën. Een voorbeeld van een ingewikkeld probleem is de aanleg van een nieuwe brug. Hiervoor zijn verschillende ontwerpen (oplossingen) denkbaar, maar je mag ervan uitgaan dat je, welk ontwerp je ook kiest, er altijd met je (vracht)auto overheen kunt. Tenminste als de omstandigheden hetzelfde blijven. Je hebt een simpel of ingewikkeld probleem bij de hand als je weet dat er een oplossing is. Aan de keuze van de meest wenselijke oplossing kan flink wat discussie of kunnen zelfs conflicten voorafgaan. Maar je weet zeker dat je het probleem (technisch) kunt oplossen.
Andere problemen zijn complex
Naast simpele en ingewikkelde problemen heb je complexe vraagstukken. Deze zijn zo complex, dat wil je ze goed genoeg begrijpen om ze te kunnen kaderen, je het vraagstuk zelf moet oplossen. Ondertussen creëer je weer nieuwe problemen, omdat bij complexe vraagstukken de problemen niet op zichzelf staan. Ze interacteren met elkaar, omdat ze onderdeel zijn van hetzelfde dynamische systeem. De effecten van je maatregelen zie je pas achteraf, omdat ze geen direct zichtbare oorzaak en gevolg relaties hebben. Dit maakt het onmogelijk om eenduidige oplossingen te vinden. Het feit dat iedereen anders naar het vraagstukken kijkt en het anders waardeert, draagt daaraan bij.
Een voorbeeld is de dynamiek in het sociaal domein. Na jaren van rust hebben gemeenten, zorg- en welzijnsinstellingen en inwoners te maken met grote turbulentie. De hoge kosten en steeds verder doorgevoerde bureaucratisering om alles beheersbaar te houden vragen om een nieuw antwoord. Steeds meer geldt de vraag Doen we wel de goede dingen en doen we ze op de juiste manier? Het antwoord op deze vraag is voor iedereen anders. Alles verschuift. Er is geen ‘one size fits all’ oplossing.
Slechts met een gemeenschappelijke visie en met kleine experimenten kun je door dergelijke complexe vraagstukken navigeren, telkens rekening houdend met nieuwe ontwikkelingen van buitenaf. Dat kun je het beste doen met een divers samengestelde groep mensen en organisaties die betrokken zijn en zich aan het vraagstuk willen committeren. Mensen die zin, kennis en energie hebben om er met elkaar aan te werken en het vermogen hebben om met hun onderlinge verschillen om te gaan. Maar ook het geduld en de discipline hebben om kleine stappen vooruit te zetten en van de resultaten willen leren.
Meer weten?
Wil je weten hoe je stappen maakt in de aanpak van complexe vraagstukken? Neem dan contact met ons op via info@kaapz.nl. Het is onze passie, we vertellen er graag over. Of lees ons boek Hoe richt je een zwerm. Een eenvoudige aanpak voor complexe opgaven. Van Duuren management, 2016.
